Kolonoskopi
Kolonoskopi nedir?
Kalın bağırsağın iç yüzeyinin, kamera ile tamamının incelenmesi işlemidir. Makattan itibaren kalın bağırsağın tamamı ve hatta ince bağırsağın son 5-10 cm’lik bölümü de incelenebilmektedir. Kolonoskopi, deneyimli kişiler tarafından yapıldığında ince bağırsağa kadar ulaşma oranı % 98 civarındadır. Kalın bağırsağın anatomisine bağlı olarak değişmekle birlikte ortalama yarım saat süren bir incelemedir. Kolonoskopi, bağırsağın iç yüzeyinin incelenip değerlendirilmesinin yanı sıra, görülen hastalıklı bölgelerden biyopsi örnekleri alınması, kolon polipleri varlığında, poliplerin çıkarılabilmesi, kanamaların durdurulabilmesi, darlıklarda stent konulabilmesi gibi tedavi amaçlı da kullanılabilmektedir.
Kolonoskopi ilk olarak 1971 yılında tanımlanmıştır. O günden bu yana teknolojik ilerlemelere bağlı olarak, yüksek kalitede görüntüleme sistemlerinin gelişmesi ile hastalıklara doğru tanı konulabilmesi açısından önemli avantajlar sağlanmıştır. Kıvrımlı, bükülebilen aletlere, yüksek çözünürlüklü “HD” kalitesinde kamera ve monitörler konularak uygulanan “video endoskopi sistemleri” ile işlemi çok daha efektif hale getirmiştir. Ayrıca değişik dalga boylarında ışık demetleri gönderilerek, farklı renkte ışıklar oluşturularak, bazı hastalıklı bölgeler daha kolay tanınabilmektedir. Bu işlem, endoskopi kanalından boya gönderilerek de yapılabilmektedir. Tüm bu avantajlara rağmen, doğru ve komplikasyonsuz tanı konulabilmesinde deneyimin önemini bir kez daha vurgulamak isterim.
Kolonoskopi, hangi durumlarda yapılır?
Kabızlık
Kronik ishal
Açıklanamayan karın ağrısı
Makattan kanama
Nedeni açıklanamayan kilo kaybı, kansızlık
Daha önce kalın bağırsağında polip saptanmış olan hastaların takibi
Kalın bağırsak kanseri nedeni ile tedavi görmüş hastaların takibi
Ülseratif kolit, Crohn hastalığı gibi hastalıkların teşhis ve takibi
Karaciğer, akciğer, beyin gibi organlarda kanser yayılımı olan hastalarda, kaynağın araştırılması
Ultrasonografi, tomografi, MR gibi görüntüleme yöntemlerinde bağırsakta izlenen duvar kalınlıklarının tetkik edilmesi
Kalın bağırsak kanseri taraması
Kanser önlenmesi için kolonoskopi takibi ne sıklıkla yapılır ?
Genel toplumda, herhangi bir hastalığı ve risk faktörü olmayan kişilerin taranması için 50-55 yaşından sonra 5-10 yılda bir
Daha önceden polip saptanmış kişilerde 1-3 yılda bir takibi yapılabilir. Sonraki kontrollerde polip saptanmaz ise kontrol süresi 5 yıla çıkarılabilir.
Yakın akrabasında 60 yaşın altında kanser veya polip olanlarda, 40 yaşında ilk tarama ve sonrası 5-10 yılda bir takip
Yakın akrabasında 60 yaşın üstünde kanser veya polip olanlarda, tanı konulduğu yaştan en az 10 yıl önce başlamak üzere 5-10 yılda bir takip
Ailesel polipozis hastalarının genetik taşıyıcı olanlarında,10 yaşından itibaren takip başlar
Hangi durumlarda kolonoskopi yapmaktan kaçınırız?
Ciddi kalp yetmezliği olan hastalar, Yakın dönemde kalp krizi geçirmiş kimseler
Bağırsak delinmesi olan durumlarda
Fulminan (Hızlı kötüleşen) kolitlerde
Bağırsakta derin ülserleri olanlarda
Damar tıkanıklarına bağlı bağırsak nekrozu olan durumlarda
Bağırsakta divertikülit (baloncukların iltihabı) bulunması durumunda
İşleme bağlı komplikasyonlar nelerdir?
Genel olarak ciddi komplikasyon görülme oranları son derece düşüktür. “Yüz binde 5-6” oranındadır.
Bağırsağın delinmesi; çok nadirdir. Nerede ise “yüz binde 1-2” civarındadır.
Kanama; ciddi kan verilmesini gerektirecek bir kanama oranı gene oldukça nadir, “yüz binde 1-2 oranındadır.
Çok ayrıntıya girmemekle birlikte biraz kolonoskopi işleminin hazırlığından bahsedelim. Kalın bağırsağın son bölümlerinin incelenmesi için, makattan ardı sıra yapılan iki lavman ile temizlik sağlanabilmektedir. Tüm kolonun incelenmesinde ise; acil bir inceleme gerekçesi yok ise, işlemden üç gün önce posasız ve lifsiz gıda ile beslenme gerekmektedir. Ayrıca son gece aç kalınması ve doktorunuzun önerdiği müshil ilacını kullanmanız gerekmektedir. İşlem öncesi yapılan lavmanlar ile de kalması muhtemel dışkılar boşaltılarak işleme alınır. İşlemden 3-4 saat öncesine kadar berrak sıvıların alımına izin vermekteyiz.
İşlem için anestezi verilip verilmemesi tartışmalı bir konudur. Bazı merkezler hiç sakinleştirici vermeden işlemi yapmaktadır. Gerekçe olarak olası delinme ve zorlanma durumlarında oluşabilecek komplikasyonlar açısından uyarı olması amacıyladır.
Biz, işlem için sedasyon dediğimiz sakinleştiriciler ile yapılmasını önermekteyiz. Oldukça korkulan ve sırf bu nedenle işlemi yaptırmaktan korkan hastaların yanı sıra işlem esnasında hastanın ve işlemi gerçekleştiren hekimin konforu açısından hastanın sakinleştirilmesini tercih etmekteyiz.
İşlem sonrası hastanın 1-2 saat istirahat etmesi yeterlidir. Sonrasında normal beslenme düzenine geçmektedir.
Kolonoskopi işlemi bir tanı yöntemi olmakla birlikte, aynı esnada saptanan kitlelerden biyopsi yapılmasının yanı sıra, saptanan poliplerin aynı anda çıkarılmasına da olanak sağlamaktadır. Poliplerin çıkarılması kanser riskinin azaltılmasında etkindir.
Bazı kalın bağırsak kanamalarında kanamayı durdurucu işlem yapılabilir. Anjiodisplazi denilen kanama sebebi olan yapıların yakılması gerçekleştirilebilir. Bazı tıkayıcı tümörlerde, kolonoskopi ile stent konularak, geçici olarak tıkanıklık giderilebilir.